W sali konferencyjnej Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej świętowaliśmy 26 października 2011 roku pięćdziesięciolecie Archiwum oraz dwudziestolecie Muzeum.
W rzeczywistości Archiwum zostało powołane do życia przez Prymasa S. Wyszyńskiego już pod koniec 1960 roku, ale jego dyrektora mianowano dopiero w roku 1961. Ten fakt, oraz trwające w zeszłym roku prace remontowe zdecydowały, że jubileusz obchodziliśmy dopiero teraz.
Podczas uroczystego spotkania, księdza arcybiskupa J. Kowalczyka, przebywającego w Rzymie, reprezentował ks. bp Bogdan Wojtuś. Obchody zgromadziły wielu gości: przedstawicieli świata nauki i kultury, reprezentantów lokalnych władz, szefów podobnych instytucji z Wielkopolski, kapłanów, a także byłych i obecnych pracowników obu instytucji. Obecny był wiceprezydent Gniezna, Czesław Kruczek, senator Piotr Gruszczyński i poseł Paweł Arndt. Przyjechały delegacje archiwów kościelnych z Poznania, Pelplina i Łodzi, Archiwum Państwowego w Poznaniu (łącznie z oddziałem w Gnieźnie), poznańskiego oddziału IPN. Reprezentowane było Wydawnictwo św. Pawła i Oficyna Wydawnicza TUM, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy; przybyli także prezesi Organizacji Turystycznej "Szlak Piastowski", Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego "Gniazdo", Towarzystwa Miłośników Gniezna; nadto rektor PWSD oraz kanclerz PWSZ w Gnieźnie.
Po przywitaniu zebranych przez dyrektorów obu instytucji głos zabrał ks. bp Bogdan Wojtuś. Jak podkreślił Wikariusz Generalny, zarówno muzeum, jak i archiwum spełniają niezwykle ważną rolę – gromadzą, przechowują i dbają o najcenniejsze zabytki polskiej kultury. "W ten sposób instytucje te uczestniczą w dziele nowej ewangelizacji, zgromadzone przez nie skarby są bowiem oglądane nie tylko przez ludzi wierzących, ale także przez tych, którzy wiary nie mają lub od niej odeszli" – mówił bp Wojtuś, który przywołał także łacińskie motto, widniejące w tytule, oraz przypomniał, że to właśnie w Gnieźnie, podczas spontanicznego spotkania młodych z Papieżem w 1979, Jan Paweł II mówił do młodzieży o znaczeniu kultury dla stawania się człowiekiem.
Podczas uroczystości przedstawiono także projekt nadzoru konserwatorskiego w archiwum. Szczegóły przybliżyła zebranym Marzena Szczerkowska z pracowni konserwacji zabytków "Verso". Nakreśliła także krótko ideę planowanej akcji adopcji zabytkowych ksiąg, która będzie realizowana pod nazwą "Mecenat Skarbów Słowa". Archiwum skorzysta z brytyjskich wzorów, wypracowanych w akcji "Adopt the book", promowanej przez British Library.
Podczas uroczystości zaprezentowano również odnowioną i rozbudowaną stronę internetową archiwum. Jak przekonywał autor odnowionej strony, Waldemar Rychert, nowe funkcje ułatwią internautom korzystanie z zasobów, a pracownikom archiwum oszczędzą pracy.
Na nowości w internetowej witrynie Archiwum składają się m.in.:
Waldemar Rychert zaprezentował także statystyki strony: od września 2010 do wrzesnia 2011 była ona odwiedzana ok. 75 000 razy przez 7 200 niepowtarzalnych użytkowników. Zarejestrowano sporo połączeń ze Stanów Zjednoczonych oraz krajów Zachodniej Europy, ale również z Brazylii czy Australii. Każda wizyta trwała średnio ok. 10 minut.
Głos zabrał także ks. Jarosław Bogacz, diecezjalny konserwator zabytków i dyrektor Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, który podsumował prace rewaloryzacyjne Wzgórza Lecha. Projekt był realizowany w latach 2009-2011 i obejmował m.in. remont budynków kolegiackich, w których mieści się muzeum i archiwum, a także modernizację i nową aranżację przestrzeni wokół katedry gnieźnieńskiej. Prace pochłonęły ponad 13 milionów złotych z czego ponad 9 milionów pochodziło ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 4 miliony dołożyła archidiecezja gnieźnieńska.
Po przedłożeniu ks. Bogacza goście zostali zaproszeni na posiłek w formie "szwedzkiego stołu", przy którym mogli obejrzeć wystawę zdjęć, obrazującą zmiany wyglądu Wzgórza Lecha od XVIII wieku po stan obecny.
Po przerwie trio uczniów Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Gnieźnie zagrało krótki koncert muzyki klasycznej. Cecylia Kłos (skrzypce), Pamela Dyner (fortepian) i Korneliusz Wojtkowiak (skrzypce) zaprezentowali:
Jubileuszowe obchody były również okazją do przypomnienia zmarłych dyrektorów i pracowników archiwum i muzeum, śp. ks. Władysława Zientarskiego – pierwszego dyrektora archiwum - oraz jego następcy śp. ks. dra Mariana Aleksandrowicza, który kierował instytucją przez 19 lat, a także śp. ks. dra hab. Czesława Pesta oraz ks. kan, Bolesława Dzierwy – pierwszego dyrektora Muzeum. Referat a jednoczesnie osobiste wspomnienia o tych kapłanach przedłożył ks. prof. Kazimierz Śmigiel. Referent wspomniał też emerytowaną pracownicę, dr Jadwigę Rył, która przepracowała w Archiwum 44 lata, zajmując się biblioteką katedralną jako jej kustosz.
Archiwum Archidiecezjalne erygował w 1960 roku kard. Stefan Wyszyński, powierzając mu jednocześnie pieczę nad Biblioteką Katedralną. U zarania działalności instytucja zajmowała dawną bibliotekę kapitulną, a gdy ta okazała się niewystarczająca, korzystała z części katedralnych poddaszy i wież zaadaptowanych na magazyny. W 1997 roku, decyzją abp. Henryka Muszyńskiego i zgodnie z wcześniejszym życzeniem kard. Stefana Wyszyńskiego, archiwalny zbiór przeniesiono do budynków Kolegiat, gdzie znajduje się do chwili obecnej.
Dzisiejszy zbiór jest trzykrotnie większy od początkowego i należy do największych oraz najcenniejszych w Polsce. Składają się na niego m.in. archiwalia, czyli dokumenty o wartości naukowej przeznaczone do tzw. wieczystego przechowywania, pergaminowe rękopisy z czasów tworzenia się państwa polskiego, inkunabuły, czyli księgi drukowane do 1500 roku oraz ponad 70 tysięcy starodruków. Wszystkie stanowią bezcenny materiał historyczny, bez którego wiele faktów i wydarzeń z życia Kościoła i państwa polskiego nie ujrzałoby światła dziennego.
Do najcenniejszych zabytków przechowywanych w archiwum należą: Złoty Kodeks Gnieźnieński z drugiej połowy XI wieku (jedyna tego typu księga w Polsce), a także Bulla papieża Innocentego II z 1136 roku oraz Kazania Gnieźnieńskie – dwa z czterech średniowiecznych zabytków języka polskiego.
Całość spotkania była dokumentowana nie tylko przez liczną grupę dziennikarzy lokalnych i regionalnych, ale też przez fotografa Jerzego Andrzejewskiego oraz Bogumiła Bieleckiego, dokumentalistę gnieźnieńskiego (video).
O jubileuszu oraz Mecenacie Skarbów Słowa informowały nazajutrz również media ogólnopolskie: Program 1 Polskiego Radia (audycja "Sygnały dnia") oraz Program 1 TVP ("Teleexpress").
opr. na podstawie: archidiecezja.pl
