Prymasostwo polskie związane jest z urzędem arcybiskupa gnieźnieńskiego od 1417 r. W okresie przedrozbiorowym prymasom Polski przysługiwało wiele prerogatyw i przywilejów, m.in. w czasie bezkrólewia byli interreksami. Oni również koronowali polskich królów i królowe. Sytuacja zmieniała się w 1795 r., gdy Polska przestała istnieć. W okresie niewoli narodowej zaborcy zakazali arcybiskupom gnieźnieńskim (od 1821 r. gnieźnieńskim i poznańskim) używania tytułu prymasa Polski, a jednocześnie przyczynili się do ukrócenia ich rozległej władzy jurysdykcyjnej uzyskiwanej sukcesywnie na przestrzeni wieków. Stan ten utrzymał się do 1918 r., a więc momentu odzyskała przez Polskę niepodległości. Kard. Edmund Dalbor, pierwszy prymas Polski Odrodzonej, poczynił starania by przywrócić tożsamość tytułu prymasowskiego. W 1925 r. uzyskał od Stolicy Apostolskiej potwierdzenie, że jest prymasem Polski, co dodatkowo wpłynęło na rozwinięcie przez niego aktywności ogólnopolskiej. Domagało się to jednak wytworzenia systemu kancelaryjnego, który ułatwiłby odpowiednie działanie. Początkowo czyniono to w oparciu o Ordynariat Arcybiskupi w Poznaniu, który w czasach Dalbora uzyskał dodatkowe kompetencje. Przyrost spraw, jak i wymogi Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 r. domagały się przeprowadzenia reformy. Takowej dokonał kard. August Hlond. Z dniem 31 I 1927 r. ustanowił on Kancelarię Prymasa Polski, która odtąd miała załatwiać wszystkie sprawy przynależne do urzędu prymasowskiego. Z założenia Kancelaria Prymasa Polski miała obejmować trzy podstawowe płaszczyzny:

1. sprawy związane z prymasostwem (tzw. generalia);
2. kwestie odnoszące się do prymasa jako arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego (tzw. ordynariat);
3. sprawy protektoratu nad Polonią.

Z czasem przydzielono jej również sprawy odnoszące się do Seminarium Arcybiskupiego w Poznaniu (wraz z nadzorem nad jego uposażeniem), a także kwestie związane z wewnętrznym majątkiem obu wielkopolskich archidiecezji. Ponadto Kancelaria Prymasa Polski zajmowała się sprawami związanymi z działalnością Sekretariatów Generalnych, Misji Zagranicznych, opieki duszpasterskiej nad Polonią, studiów zagranicznych duchowieństwa, Unii Apostolskiej oraz Arcybractwa Wiecznej Adoracji.

 

Kancelarii Prymasa Polski zlecono także wydawanie urzędowego pisma – „Miesięcznika Kościelnego Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej” oraz corocznych elenchów, które od 1929 r. określane były mianem Rocznika archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej.

Spuścizną po działalności Kancelarii Prymasa Polski jest Archiwum Prymasa Polski. Stanowią je 493 jednostki archiwalne, zgrupowane w trzech działach:

Dział I – Prymas Polski – obejmuje sprawy związane z szeroko pojmowaną aktywnością kardynałów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda na polu kościelnym i państwowym (228 jednostek).
Dział II – Ordynariusz gnieźnieński i poznański – skupia sprawy odnoszące się do działalności arcybiskupów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda jako ordynariuszy wielkopolskich archidiecezji (105 jednostek).
Dział III – Protektor Spraw Wychodźstwa – podejmuje m.in. kwestie związane z aktywnością prymasów okresu międzywojennego wśród Polonii i na jej rzecz (120 jednostek).

Dodatkowo – post factum – został wyodrębniony dział IV (40 jednostek), który stanowi efekt kancelaryjnej działalności prymasa Augusta Hlonda z czasu II wojny światowej. Dział ten nie jest jednak kompletny, gdyż zasadnicza część wojennej korespondencji kardynała Augusta Hlonda, przechowywana początkowo w Lądzie i opracowywana przez ks. Stanisława Kosińskiego SDB, znajduje się obecnie w Archiwum Salezjańskim Inspektorii Pilskiej. W zespole Archiwum Prymasa Polski znajdują się również akta z lat 1945-1948. Te są nadal w trakcie opracowywania.

Archiwum Prymasa Polski cytuje się poprzez podanie wielkich liter AAP a następnie numeru działu zapisanego liczbą rzymską I, II, III lub IV. Dopiero po nich podaje się sygnaturę oraz numer sprawy, bądź karty odnoszącej się do poruszanego zagadnienia.