Ks. Władysław ZIENTARSKI urodził się 6.VI.1916 r. w Pleszewie, tam też otrzymał sakrament chrztu św. 29.VI.1916 r. Ojciec Julian był z zawodu krawcem, matka natomiast -Eufemia z d. Kress - prowadziła gospodarstwo domowe. Władysław był dziewiątym z jedenaściorga dzieckiem. W roku 1923 rozpoczął naukę w Szkole Powszechnej w Pleszewie, trzy lata później przeszedł do Państwowego Gimnazjum Humanistycznego im. Stanisława Staszica. Edukację kontynuował w Krotoszynie w skutek przeprowadzenia się tam rodziny w roku 1928. Ostatecznie, na skutek migracji rodziny, naukę w szkole gimnazjalnej dokończył w macierzystym Pleszewie. Egzamin dojrzałości złożył w roku 1935.
Po ukończeniu szkoły średniej skierował prośbę do kard. Augusta Hlonda o przyjęcie do seminarium duchownego w Gnieźnie. Należy zaznaczyć, że jego starszy brat Roman był już księdzem. Studia seminaryjne rozpoczął w 1935 r., kiedy rektorem był ks. Michał Kozal, późniejszy biskup i męczennik. Nauka w Gnieźnie trwała do ukończenia filozofii, do lipca 1937 r. Dalsze studia teologiczne odbył w seminarium poznańskim. Wybuch wojny uniemożliwił mu kontynuację studiów. W marcu 1940 r. został wysiedlony wraz z rodziną najpierw do obozu dla wysiedleńców Poznań-Główna a następnie go do obozu w Łodzi, w którym przebywał ponad rok. W grudniu 1941 r. wywieziono W. Zientarskiego na przymusowe roboty do Niemiec, gdzie pozostał aż do wyzwolenia w roku 1945. W tym czasie pracował w bibliotece uniwersyteckiej w Tübingen jako pomocnik i zajmował się działem katalogów. Zawarł też tam wiele przyjaźni i znajomości, które podtrzymywał do końca życia.
Po zakończeniu działań wojennych na polecenie bpa Gawliny zorganizowano dla kleryków polskich rozsianych po całym świecie seminarium w Rzymie. Przez pierwsze dwa lata formację przygotowującą do kapłaństwa odbywał w Polskim Seminarium Duchownym, a następnie w Papieskim Kolegium Polskim. Studia teologiczne kontynuował w Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Obok edukacji w zakresie teologii uczęszczał także na wykłady ze śpiewu gregoriańskiego, które odbywały się w Instytucie „Pro Musica Sacra”. W Rzymie ukończył też szkołę bibliotekarską przy Bibliotece Watykańskiej.
W sierpniu 1947 r. Zientarski powrócił do Polski, do macierzystej archidiecezji gnieźnieńskiej. Ponownie wstąpił do seminarium duchownego w Poznaniu, aby ukończyć formację do kapłaństwa. Święcenia prezbiteratu przyjął 21.II.1948 r. z rąk abpa W. Dymka w poznańskiej farze.
Pierwszy dekret kierujący go do pracy duszpasterskiej otrzymał do parafii p.w. św. Floriana w Żninie. Był tam wikariuszem i prefektem w trzech szkołach. Rok później (1949) ks. W. Zientarski został powołany na stanowisko wikariusza przy katedrze gnieźnieńskiej., gdzie miał podjąć pracę w Bibliotece Katedralnej. Nadal jednak pracował z młodzieżą, opiekował się Stowarzyszeniem Młodych Polek oraz Krucjatą Eucharystyczną. Mianowany został także członkiem Komisji Archidiecezjalnej ds. śpiewu, muzyki i służby liturgicznej. W roku 1951 otrzymał dekret kierujący do pracy duszpasterskiej w parafii p.w. św. Ap. Piotra i Pawła w Toruniu-Podgórzu. Po upływie roku przeniesiono go na kolejny wikariat przy kościele p.w. Zwiastowania NMP w Inowrocławiu. W roku 1953 ks. Władysław Zientarski został mianowany administratorem parafii p.w. św. Doroty w Dusznie. Dodatkowo otrzymał w tymczasowy zarząd parafię p.w. Wszystkich Świętych w Kruchowie. Ks. Zientarski przede wszystkim dbał o piękno i dobre przygotowanie liturgii. Zajmował się jednocześnie ministrantami, organizował modlitewne skupienia dla różnych grup stanowych, utworzył także dziewczęcy zespół śpiewaczy, organizował wycieczki i pielgrzymki parafialne. Troską otaczał także dobra materialne, znajdujące się na terenie parafii. Po pożarze zabytkowego kościoła w Kruchowie z wielkim zapałem przystąpił do budowy tam nowej świątyni.
W 1957 r. prymas Stefan Wyszyński zlecił mu prowadzenie prac w Archiwum Kapituły Metropolitalnej Gnieźnieńskiej. Mianował go także prokuratorem – czyli ekonomem - seminarium duchownego w Gnieźnie (do 1958 r.), zlecił mu prowadzenie ćwiczeń ze śpiewu gregoriańskiego w tymże seminarium. Ks. Zientarski prowadził wykłady śpiewu liturgicznego i Schola cantorum w seminarium (do 1965 r.) a także Chór Prymasowski, którego był dyrektorem od 1959 r. do 1965 r. Został również cenzorem ksiąg o treści religijnej. W roku 1960 ks. prymas Wyszyński powołana do życia instytucję pod nazwą „Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie”, w której skład weszła również Biblioteka Katedralna. Ks. Zientarski został mianowany dyrektorem Archiwum. Natychmiast wszczął prace remontowo-adaptacyjne w północnej wieży katedralnej, poprzez dawne magazyny aż do strychu nad boczną nawą północną. W wieży na dwóch poziomach miały znaleźć się stare druki, rękopisy i inkunabuły na specjalnie przygotowanych metalowych regałach. Została również przystosowana sala dla pracowników naukowych. Ks. Zientarski miał zamiar utworzyć z archiwum centrum bazy materiałowej, która ułatwiłaby badaczom dostęp do źródeł, dotychczas rozproszonych po całej diecezji. Poza remontami, które były prowadzone, trwała nieprzerwanie inwentaryzacja, porządkowanie, konserwacja oraz katalogowanie zbiorów. Dyrektor osobiście zajmował się konserwacją ksiąg, które zostały uszkodzone podczas okupacji hitlerowskiej. Dzięki tym zabiegom ocalił dla historii kultury wiele cennych dzieł od zagłady. Oprócz tego uporządkował, scalił oraz zinwentaryzował rozbity, obszerny dział rękopisów muzycznych.
Za wzorowe prowadzenie Archiwum Archidiecezjalnego oraz Chóru Prymasowskiego został mianowany 3.IX.1963 r. przez kard. Stefana Wyszyńskiego kanonikiem gremialnym kapituły prymasowskiej w Gnieźnie.
Praca ks. W. Zientarskiego została także wiele razy doceniona przez różnego rodzaju organizacje, stowarzyszenia świeckie i władzę administracyjną. Otrzymał wyróżnienia w postaci przyznania mu medalu i dyplomu Towarzystwa „Polonia”, medalu okolicznościowego „Skąd nasz ród”, medalu „Za ochronę zabytków województwa poznańskiego”. Uhonorowany został także przez Zarząd Towarzystwa Miłośników Gniezna, władze miejskie i wojewódzkie tytułem „Gnieźnianina Roku”, otrzymał też odznakę honorową „Za zasługi dla Miasta Gniezna”.
Ks. Władysław Zientarski był bardzo ceniony w środowisku naukowym, był członkiem Zarządu Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego i Związku Archiwistów Polskich; uczestniczył w działalności Towarzystwa „Polonia” oraz w pracach Zespołu Muzeum Polonii w Gnieźnie. Zapraszany był także do wygłaszania prelekcji na temat zabytków archiwalnych, gdyż sam badał archiwalia i napisał na ich temat pokaźną ilość znaczących artykułów. Prowadził badania nad dziejami polskiej muzyki kościelnej. Opublikował z tej dziedziny kilkanaście artykułów, m.in. o ośrodkach muzycznych w Gnieźnie, Pieraniu, Strzelnie i Gostyniu oraz o nieznanych kompozytorach polskich z przełomu XVIII i XIX wieku (A. Habel, M. Zwierzchowski, W. Dankowski, J. Zeidler, F. Ścigalski), których odkrył w zbiorach gnieźnieńskich. Spośród publikacji ks. Władysława Zientarskiego warto wymienić: Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie; Muzykalia Gnieźnieńskie XVIII i pocz. XIX w.; Muzycy gnieźnieńscy XV-XVII w.; Życie muzyczne Gniezna w XVIII w.; Z dziejów katedralnej kapeli muzycznej w Gnieźnie; Gnieźnieńskie autografy Franciszka Liszta; O instrumentach muzycznych kapeli gnieźnieńskiej na przestrzeni XVIII wieku.
Ks. Zientarski był człowiekiem niesłychanie zaangażowanym w powierzoną mu pracę, troszczył się z wielką pieczołowitością o skarby kultury narodowej i religijnej. Łączył codzienne obowiązki z modlitwą, podczas intensywnej pracy robił na nią przerwy, nieraz zapraszał do wspólnej modlitwy innych. Pod koniec życia był bardzo związany z sanktuarium maryjnym w Tursku k. Pleszewa, gdzie jako dziecko pielgrzymował często z rodzicami i rodzeństwem, a jako kapłan pomagał tam nieraz całe tygodnie. Zmarł nagle 30.IX.1991 r. w Gnieźnie.
Ks. dr Marian ALEKSANDROWICZ urodził się 16.X.1935 r. w Inowrocławiu. Jego ojciec Aleksander był urzędnikiem kolejowym, matka natomiast – Czesława z domu Nawrocka - zajmowała się wychowywaniem dzieci. Ochrzczony został w parafii p.w. św. Mikołaja w Inowrocławiu 27.X.1935 r. Już w następnym roku rodzina Aleksandrowiczów zmieniła miejsce zamieszkania i, z powodu przeniesienia służbowego ojca, przeprowadziła się do Wrześni. Kiedy wybuchła II wojna światowa Marian miał dopiero skończone 4 lata. Czasy okupacji hitlerowskiej nie należały do łatwych. Rodzice nie chcieli posyłać go do szkoły niemieckiej i pierwsze nauki otrzymywał w domu. Dopiero po wojnie Marian wstąpił do III klasy Szkoły Podstawowej we Wrześni. Po ukończeniu szkoły podjął naukę w Liceum Ogólnokształcącym we Wrześni, które ukończył zdaną maturą w roku 1953.
Do seminarium duchownego w Gnieźnie zgłosił się zaraz po egzaminie dojrzałości. Pierwsze trzy lata były bardzo trudne ze względu na panującą wówczas epokę stalinizmu. Prymas Wyszyński był w więzieniu, bp pomocniczy Bernacki i rektor seminarium na wygnaniu. Klerycy niepewni ciągle przyszłości przeżywali prawdziwe lata niepokoju, ale także szykan, rewizji i poniżania ze strony władzy komunistycznej. Po uwolnieniu kard. Wyszyńskiego w 1956 r. i nadejściu tzw. „odwilży”, atmosfera studiowania i przygotowywanie się do kapłaństwa stała się nieco lepsza. Kleryk Marian przyjął zarówno święcenia diakonatu (31.VI.1958 r.), jak i kapłańskie (23.V.1959 r.) z rąk kard. S. Wyszyńskiego w katedrze gnieźnieńskiej.
Pierwszą placówką, do jakiej został skierowany ks. Marian Aleksandrowicz, była parafia p.w. św. Stanisława w Nakle nad Notecią. Pracował tam tylko rok, ponieważ władza duchowna dostrzegała w nim duży potencjał naukowy. Prymas S. Wyszyński wysłał go na studia historyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Miał zająć się szczególnie historią Kościoła w Polsce z uwzględnieniem metropolii gnieźnieńskiej i prawodawstwa synodalnego. Po trzech latach studiów, w 1963 r. obronił pracę licencjacką i magisterską na temat: Początkowe dzieje seminarium gnieźnieńskiego 1602-1718.
Doktorat obronił w 1963 r. na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na podstawie rozprawy: Archidiakonat gnieźnieński w latach 1706-1721. Po powrocie ze studiów specjalistycznych w 1964 r. rozpoczął pracę w Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie w charakterze notariusza i wykonywał prace zlecone w Archiwum Archidiecezjalnym. Przez wiele lat współpracował z ks. kan. Władysławem Zientarskim.
W roku 1985 został zwolniony z obowiązków notariusza Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie i mianowany kustoszem Archiwum Archidiecezjalnego. Po śmierci zaś ks. kan. Władysława Zientarskiego, 8.XI.1991 r. objął funkcję dyrektora tegoż archiwum. Dzięki jego staraniom w latach dziewięćdziesiątych XX wieku przeniesiono bezcenne zbiory z wież katedralnych do nowych, zaadaptowanych pomieszczeń, mieszczących się w budynku przy ul. Kolegiaty 2. Do swojej śmierci ks. dyr. M. Aleksandrowicz kierował zespołem pracowników Archiwum Archidiecezjalnego i otaczał swoją troską powierzone mu zbiory.
Zdobycie doktoratu pozwoliło ks. M. Aleksandrowiczowi oddać się jego pasji historycznej. Praca w archiwum i posiadana rozległa wiedza dawały władzy duchownej okazję do angażowania ks. dra Aleksandrowicza także w pracę naukową i dydaktyczną. W 1976 r. został mianowany zastępcą redaktora naczelnego periodyku naukowego Studia Gnesnensia, później zaś stał się jego wieloletnim sekretarzem. Przez kilka lat prowadził zajęcia z historii Kościoła dla słuchaczy Studium Katechetycznego (1980-1982 r. i 1991-1993 r.). Zlecono mu także wykłady z historii Kościoła w seminarium duchownym Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy (od 1983 r.) oraz w Prymasowskim Instytucie Kultury Chrześcijańskiej w Bydgoszczy (od 1983 r.) i Prymasowskim Instytucie Teologicznym w Gnieźnie (od 1991 r.). Wykłady z historii Kościoła podjął również w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie (od 2006 r.). Tym samym stał się pracownikiem Wydziału Teologicznego UAM w Poznaniu, do którego przynależą studenci od 1998 r. jako sekcja w Gnieźnie i w Bydgoszczy. Pod kierunkiem ks. dra M. Aleksandrowicza powstało szereg prac magisterskich bronionych kiedyś na Papieskim Wydziale Teologicznym w Poznaniu, dzisiaj zaś na Wydziale Teologicznym UAM.
Nie można pominąć pracy naukowej ks. dra M. Aleksandrowicza. Był on autorem wielu haseł do Encyklopedii Katolickiej, do Słownika Polskich Teologów Katolickich, artykułów publikowanych w różnych czasopismach i cennych opracowań z zakresu historii Kościoła, zwłaszcza zaś Kościoła gnieźnieńskiego. Należy uczciwie powiedzieć, że dzięki niemu ocaleni zostali od zapomnienia wybitni kapłani archidiecezji gnieźnieńskiej, których tworzył biogramy. Ks. Aleksandrowicz znany był w polskim środowisku naukowym historyków i archiwistów. Docenić należy jego rzetelność w badaniu źródeł, sumienność a także ogromne oddanie dla pracy w Archiwum Archidiecezjalnym. Ks. kan. M. Aleksandrowicz był członkiem Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych, a także Towarzystwa Naukowego KUL. Przez pewien czas (do 2007 r.) był przewodniczącym Archidiecezjalnej Komisji Historycznej, później zaś Międzydiecezjalnej Komisji Historycznej, która zajmuje się inwigilacją duchowieństwa archidiecezji gnieźnieńskiej i diecezji bydgoskiej.
Doceniając to wszystko kard. Józef Glemp mianował 20.XII.1991 r. ks. dra M. Aleksandrowicza kanonikiem gremialnym kapituły prymasowskiej. Pełnił w niej funkcję sekretarza. W roku 2005 otrzymał także nagrodę specjalną od Towarzystwa Miłośników Gniezna. Bardzo często proszony był o występowanie w roli eksperta i o wygłaszanie różnych prelekcji na wystawach organizowanych nie tylko przez archiwum ale zwłaszcza przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Minister Kultury i Dziedzictwa narodowego uhonorował go w roku 2007 odznaką „Zasłużony Dla Kultury Polskiej”.
Powierzone zadania wykonywał ks. kan. Marian Aleksandrowicz z wielkim oddaniem i odpowiedzialnością. Zdawał bowiem sobie sprawę z tego, że w jego ręce oddane zostało bezcenne bogactwo wielu pokoleń ludzi, jakim są zbiory archiwum. Spełnianie zaś tej misji nie zawsze było łatwe, zwłaszcza przy nękających go od wielu lat różnych chorobach. Pan Bóg powołał ks. kan. Mariana Aleksandrowicza do siebie w święto Ofiarowania Pańskiego, 2.II.2010 r. W tym dniu wypowiedział za Symeonem: Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu w pokoju, (…) bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie (Łk 2,29-30). Ks. kan. Aleksandrowicz spoczął na cmentarzu św. Piotra i Pawła w Gnieźnie.
źródło: „Kanonicy Kapituły Katedry Gnieźnieńskiej 1918-2009”, Gaudentinum - Gniezno 2010.
Ks. Czesław Pest urodził się 5 lipca 1964 roku w Strzelnie. Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego w Strzelnie, w 1983 roku wstąpił do Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Święcenia kapłańskie przyjął 13 maja 1989 roku z rąk kard. Józefa Glempa. Jako neoprezbiter rozpoczął posługę wikariusza w parafii pw. Św. Ducha we Wrześni (do 1992 roku). W 1990 roku rozpoczął niestacjonarne studia specjalistyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z zakresu historii Kościoła oraz archiwistyki. Od 1992 pracował jako archiwista w gnieźnieńskim Archiwum Archidiecezjalnym, w roku 2004 objął funkcję kustosza tegoż archiwum. W 1996 roku uzyskał tytuł licencjata archiwistyki i w tym samym roku uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na podstawie pracy pt. „Bractwa i stowarzyszenia kościelne katolików świeckich w archidiecezji gnieźnieńskiej w latach 1848-1939”. Od 2000 roku pełnił funkcję adiunkta na Wydziale Teologicznym UAM w Poznaniu. W maju 2005 roku uzyskał tytuł doktora habilitowanego nauk humanistycznych na podstawie pracy pt. "Kardynał Edmund Dalbor (1869-1926) : pierwszy Prymas Polski Odrodzonej".
Ks. Czesław Pest opublikował 7 książek i ponad 30 artykułów naukowych, był promotorem 19 prac magisterskich. Swoją wiedzę i doświadczenie pogłębiał podczas badań naukowych, które w ostatnich latach życia prowadził w Niemczech i Włoszech. Śp. Ks. dr hab. Czesław Pest był cenionym wykładowcą Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; pracował też seminariach duchownych (sekcjach zamiejscowych WT UAM) w Gnieźnie, Bydgoszczy i Kazimierzu Biskupim.
Prywatnie bardzo lubił wędrówki po górskich szlakach i zimowe wyjazdy na narty, zas znajomi wspominają go jako duszę towarzystwa.
Zginął w wypadku samochodowym 16 stycznia 2006 r. w Kleczewie, w drodze na wykłady w Kazimierzu Biskupim. Doczesne szczątki ks. Czesława Pesta spoczęły na cmentarzu parafialnym we Wronowych k. Strzelna, rodzinnej miejscowości zmarłego. „Od samego początku cechowała Go wielka pasja historyczna” - napisał w liście kondolencyjnym abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański.- „Temu poświęcił swoje najlepsze siły i tejże pasji pozostał wierny w czasie seminarium, a potem także po jego zakończeniu w okresie pracy w Archiwum Archidiecezjalnym. Skupiony na jednej drodze stał się niezmordowanym badaczem międzynarodowych i krajowych archiwów w zakresie XIX wieku”.
źródło: Przewodnik Katolicki
Ks. mgr Jerzy Witkowski urodził się 25 maja 1939 roku w Bydgoszczy. Po ukończeniu w 1960 roku miejscowego Liceum Pedagogicznego wstąpił do Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Święcenia kapłańskie przyjął 15 kwietnia 1966 roku z rąk prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. Pierwszą placówką, do której został posłany jako wikariusz była parafia w Czeszewie nad Wartą. Później posługiwał w Mąkowarsku (1966-67), w parafii pw. św. Mikołaja w Inowrocławiu (1967), w Orchowie (1967), Kowalewie (1967-68), w parafii pw. św. Marcina w Żninie (1968-69), pw. św. Marcina w Szubinie (1969-70), w Strzelnie (1970-72), parafii pw. św. Wojciecha w Bydgoszczy (1972-74), w Mroczy (1974-77), Rynarzewie (1977), w parafii pw. św. Józefa w Inowrocławiu (1977-83) i w parafii w Janikowie (1983). W 1983 roku został mianowany proboszczem w Popowie Ignacowie, którą to posługę pełnił do 1996 roku. Jako wikariusz studiował zaocznie prawo kanoniczne na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, uwieńczywszy studia zdobyciem magisterium z tej dziedziny na podstawie pracy pt. "Nauczanie religii w archidiecezji gnieźnieńskiej w latach 1945 - 1962 w świetle kościelnych i państwowych aktów prawnych" (Warszawa 1979). W tymże roku objął parafię w Szaradowie, gdzie posługiwał do 1997 roku. W tymże roku został skierowany do pracy w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, w którym posługiwał do końca życia. Był w Archiwum "osobą pierwszego kontaktu", obsługiwał kwerendzistów oraz sekretariat. Posiadał znaczną wiedzę na temat ustroju parafialnego Archidiecezji na przestrzeni ostatniego wieku i chętnie służył tą wiedzą badaczom.
Ks. Witkowski zmarł nagle 30.06.2011 i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Popowie Ignacewie.
Jadwiga Rył urodziła się 7 X 1927 r. w Ostricourt we Francji. Była córką Franciszka i Jadwigi Czabańskiej. Pierwsze lata życia spędzała wraz z rodziną we Francji, w Oignies. Tam też, w 1933 r., rozpoczęła naukę w szkole elementarnej. W 1936 r. przeprowadziła się z rodziną do Polski. W Ojczyźnie do wybuchu II wojny światowej ukończyła trzecią i czwartą klasę. Dalsza nauka w warunkach okupacji niemieckiej stała się niemożliwa. Dopiero po zakończeniu wojny ukończyła pozostałe klasy szkoły podstawowej.
W 1946 r. wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Najświętszego Imienia Jezus. Została przyjęta do domu szkolnego w Warszawie. W 1947 r. rozpoczęła postulat a następnie nowicjat. Profesję wieczystą złożyła 2 VIII 1952 r. w Domu Generalnym Zgromadzenia w Warszawie.
Równolegle do formacji duchowej w Zgromadzeniu Sióstr Najświętszego Imienia Jezus dokształcała się. W 1950 r. złożyła w Państwowym Liceum dla Dorosłych w Częstochowie egzamin dojrzałości. Po maturze rozpoczęła studia I stopnia na romanistyce Uniwersytetu Warszawskiego, a po ich ukończeniu w 1953 r. została skierowana do pracy na stanowisku bibliotekarki w Centralnym Instytucie Naukowo-Technicznym w Warszawie. Ukończyła wówczas Państwowy Kurs Bibliotekarski Dokumentacji Naukowo-Technicznej. W 1957 r. została przyjęta na studia II stopnia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1959 r. uzyskała magisterium. Później na rok wyjechała do Francji.
W 1960 r. podjęła w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie kwerendę do przygotowywanej monografii pt. „Katedra gnieźnieńska”. Przez trzy lata zbierała materiał do dwutomowej publikacji redagowanej przez Aleksandrę Świechowską i Jana Zachwatowicza. W 1963 r. została zatrudniona na etacie w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Początkowo katalogowała i porządkowała akta, zwłaszcza akta konsystorskie, akta kapitulne, listy oraz muzykalia. W latach 1969-1973 odbyła studia doktoranckie z historii kultury na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ich zwieńczeniem stała się obrona pracy doktorskiej poświęconej dziejom i zasobowi Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie.
W 1973 r. kard. Stefan Wyszyński ustanowił ją kustoszem Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, będącej częścią Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie. Jej zadaniem było katalogowanie książek, zwłaszcza inkunabułów i starodruków.
Znajomość języka francuskiego sprawiła, że w latach 1970-1976 prowadziła lektorat z tego języka w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie.
W październiku 2004 r. zakończyła pracę w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie i przeszła na emeryturę. Zamieszkała w domu nowicjackim macierzystego zgromadzenia w Łomiankach. Zmarła 3 VII 2019 r. Została pochowana 5 VII 2019 r. w Warszawie na Cmentarzu Wawrzyszewskim.
Jadwiga Rył za swoją naukową działalność otrzymała medal papieski „Benemerenti”. W 1994 r. została uhonorowana tytułem „Gnieźnianka Roku” za publikację popularno-naukową Archiwum i biblioteka w Katedrze Gnieźnieńskiej, a w 2000 r. dyplomem i medalem „Zasłużony dla Archidiecezji Gnieźnieńskiej”.